पथटाईम्स

 

दिसा पिसाब मिसिएको पानी खुवाउँदैछ 

– नेपाली खानेपानी संस्थानले उपभोक्तालाई शुद्ध र स्वच्छ पानी खुवाएको दावी गर्दै आफ्नो २५ औं वार्षिक उत्सव आज मनाउँदैछ तर उपत्यकालगायत देशभरीका उपभोक्ताले अशुद्ध मात्र होइन कि स्वास्थ्यका लागि हानिकारक तोकिसकेका पानी खान बाध्य भएको कुराबाट बेखबर देखिएको छ । संस्थाबाट २०६४ सालमा उपत्यकालाई पानी खुवाउने जिम्मावारी लिएका काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेड (केयूकेएल) को खानेपानी वितरणमा लापरवाही देखिएका छन् ।
तीन वर्षअघि सर्वोच्च अदालतले केयुकेएलले वितरण गरेका धुम्बाराहीस्थित शंखपार्क केन्द्रको धारा, सोही केन्द्रको ट्याङ्कीको पानी, लगनखेल, कुमारीघाट, बोडे, त्रिपुरेश्वर, सिप्रदी, ताहाखेल र ज्वागल केन्द्र, बल्खु, लोकन्थलीको पानी खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले परिक्षण गरेको थियो । परिक्षणपछि सो खानेपानी खानेयोग्य नरहेको भन्दै विभागले २०६८ साल चैत्र २० गते सर्वोच्च अदालतलाई प्रतिवेदन बुझाएका थिए तर सो प्रतिवेदनप्रति कुनै सुनुवाई नभएपछि उपभोक्ताले त्यही पानी खान बाध्य भएका छन् । केयुकेएलको पानी खानयोग्य छैन र स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ भन्दै सरकारलगायत विभिन्न संघसंस्थाले पानी वितरणका विभिन्न केन्द्रहरुको अनुगमन गरेका थिए ।
अनुगमनपछि ती केन्द्रहरुका पानी अशुद्ध र खानयोग्य नरहेको प्रतिवेदन केयुकेएललाई बुझाएका थिए । तर केयुकेएलले सो प्रतिवेदनलाई वेवास्ता गरे पानी वितरण प्रणालीमा कुनै सुधार ल्याएन । त्यसपछि सोही अनुगमनकर्ता मध्येका एक संस्थाले सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा दायर गरे । त्यसपछि सर्वोच्च अदालतले ती केन्द्रहरुको पानी परिक्षण गर्न खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागलाई निर्देशन दिएका थिए । सोही निर्देशन अनुसार विभागले परिक्षण गरेको प्रतिवेदन अदालतलाई बुझाएको थियो । अदालतले पानी वितरणमा शुद्धता अपनाउन केयुकेएललाई निर्देशन दिएपनि हालसम्म वेवास्ता गर्दै उपभोक्तालाई रोगी बनाइरहेका छन् । विभागको परिक्षमा सो पानीमा अत्याधिक मात्रामा कोलिफर्म र एमोनिया भेट्याएको थियो ।
पानी उपभोक्ताले दुषित पानी खाएको कुरा केयुकेएल र त्यसका विभागीय मन्त्रालयले पनि स्विकार गरेका छन् । केयुकेएलका केन्द्रीय प्रयोगशालाका प्रमुख ज्ञानेन्द्रवहादुर कार्कीले पनि उपत्यकामा वितरण भएको पानीमा करिब ८० प्रतिशतभन्दा बढी हानिकारक रसायन र जिवाणु फेला परेको स्वीकारे छन् । उनले रत्नपार्क, भक्तपुर, ललितपुर, वागवजार, असन, इन्द्रचोक, कीर्तिपिुर, बसुन्धारालगायतका क्षेत्रका पानी निक्कै दुषित पानी भेटिएको स्विकार गरेका छन् । श्रोत केन्द्र फोहोरयुक्त हुने, पुराना पाइपलाइन फुट्ने, जमिनमूनीको ढलको पाइपलाइनसंगै पानीको पाइपलाइन मिसिएका कारण दिसापिसाब मिसिने गरेको छ ।
शहरी विकास मन्त्रालयअन्तर्गतको खानेपानी महाशाखाका प्रमुख अवधकिशोर मिश्रले पनि उपत्यकावासीले अस्वस्थ्य पानी खान बाध्य भएको स्विकारेका छन् । उनले गुणस्तरयुक्त पानीको विकल्प नभएको कारणले खानै नहुने पानी खान बाध्य भएको भनेका छन् । त्यस्तै खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागकी महानिर्देशक जीवनप्रभा लामाले उपत्यकाको खानेपानीमा भर पर्न नहुने बताएका छन् । अनुमति लिएर सबै मापदण्ड पुरा गरी पानी उद्योग सञ्चालन गरेका पानीको अवस्था दयनीय छ भने अरुको त भन्नै सकिँदैन, उनले भने ।
केयुकेएलले उपत्यकामा दैनिक ११ करोड लिटर पानी वितरण गर्दै आएको छ भने यहाँ ३५ देखि ४० करोड लिटर पानीको माग रहेको छ । जसमध्ये नौ करोड लिटर धारामार्फत घरघर पुग्छन् । राज्यको वेवास्ताका कारण उपभोक्ताले महसुल तिरेर पनि केयुकेएलबाट शुद्ध पानी खान पाएका छैन, भोटाहिटीका उपभोक्ता भक्त महर्जनले गुनासो गरे । मासिक रूपमा महसुल बुझाउदै आएका उपभोक्तालाई केयुकेएलले मुख्य श्रोत केन् र वितरण केन्द्रको पानी गुणस्तरयुक्त छ भनेर धारामार्फत कोलिफर्म, आर्सेनिक, एमोनिया, विभिन्न प्रकारका सुक्षम जिवाणु र आइरनसहितको पानी खुवाउँदै आएको छ ।
उपभोक्ताले स्वास्थ्यलाई हानी गर्ने कस्तो पानी खाइरहेका छन् त्यो हेर्न धेरै टाढा जानु पर्दैन रत्नपार्क, बालाजु बाइसाधारा, कुपण्डोलको युएन पार्क, किर्तिपुरलगायतको प्रशोधन केन्द्रलाई अवलोकन गरे पुग्छ । आम उपभोक्तले दिशा पिसाब र जीवजन्तु मरेर मिसिएको पानीको खान कसरी बाध्य भएका छन् त्यहाँ गएर प्रमाण पाउन सकिन्छ । बलाजुको वाइसधारा प्रशोधन केन्द्रमा रहेको पानीको रिजर्भ वायरभित्र स–साना साँङलादेखि ठूला चरा मरेको आफ्नै आँखाले हेर्न सकिन्छ । सडेका पात र लेदोको अबस्था हेर्दा वर्षौदेखि सफा नभएको पाइन्छ । केयुकेएलले त्यहाँबाट काठमाडौंको वडा नम्बर १३, १४ र १६ का बीसहजारभन्दा बढी घरपरिवारलाई १४ लाख लिटर पानी वितरण गर्दै आएको छ ।
रत्नपार्कस्थित बोरिङस्थलमा जताततै सर्वसाधारणले दिशा पिसाब गरेको, कुखुराका सुली र नजिकैको शौचालयबाट निस्किएका ढल त्यही रहेको बोरिगंको पाइपमा मिसिएको देख्न सकिन्छ । र, बोरिङ पाइपबाट निकालिएको पानी सिधै ट्यांङकीमा रिजर्भ गरेर प्रशोधन नै नगरी बागबजार, भोटाहिटी हुँदै महावौद्ध, असन, महाराजगञ्ज, न्युरोड, रानीपोखरीलगायतका स्थानमा वितरण हुँदै आएको छ । विज्ञहरूका अनुसार बोरिङ गरिएका स्थानमा सौचालय र फोहोरजन्य पदार्थको भण्डारण गर्नु हुँदैन । त्यस्तै युएनपार्कस्थित रहेको प्रशोधन केन्द्र नजिक यो पानी खानेयोग्य छैन भनिएको बोर्ड नै लगाएको छ तैपनि केयुकेएलले लापरवाही गर्दै पानी वितरण गर्दै आएका छन् ।